Merhaba dostlar bu paylaşım serisinde EMT dersi deney sorularındaki teorik soruların cevaplarını paylaşacağım. Cevapları elimden geldiğince genel bilgi olarak paylaşacağım ki okuyan her arkadaş konuyu kendine göre yorumlayarak farklı cevaplar verebilsin.

Soru 1. Voltmetre devreye neden paralel bağlanır kısaca açıklayınız? Voltmetre devreye seri bağlanması durumunda ne gibi bir problem oluşur?
Cevap 1. Voltmetre, devrenin herhangi iki noktası arasındaki potansiyel farkını (gerilimi) ölçmek için kullanılan araçtır. Voltmetre, potansiyel farkı ölçülecek iki nokta arasına paralel bağlanır. Voltmetrenin direnci çok yüksek olduğundan üzerinden geçen akım da çok küçük olur. Böylece akımın tamamına yakınının potansiyel farkı ölçülecek devre parçasından geçmesi sağlanır. Potansiyel fark “V” sembolüyle gösterilir ve birimi volttur. Voltmetrelerin analog ve sayısal göstergeli türleri vardır. Ampermetrenin tersine paralel bağlanır, eğer seri bağlanırsa açık devre denen durum ortaya çıkar.

Soru 2. Renk kodları yardımıyla direnç değerleri nasıl okunur açıklayınız.
Cevap 2. Dirençler üzerindeki her bir rengin sayısal bir karşılığı vardır. Bu renkler doğru sıralamayla okunduğunda bizlere direncin ohm değerini bildirir. Aşağıda ki görselde bu işlemin kolayca yapılabilmesi için renklerin sayı karşılıklarının nasıl kodlandığı görülmektedir.

4 Bantlı dirençlerin renk kodunun okunması

Aşağıdaki görselde 4 bantlı dirençlerin değerinin renk kodu yardımıyla okunması aktarılmıştır.

5 Bantlı dirençlerin renk kodunun okunması

Aşağıdaki görselde 5 bantlı dirençlerin değerinin renk kodu yardımıyla okunması aktarılmıştır.

Direnç değerleri okunması hakkında örnekler

Soru 3. Voltmetrelerin (analog ve dijital) çalışma prensiplerini araştırınız.
Cevap 3.  Ampermetre ve voltmetrenin temel yapım esasları aynıdır. Her birisi bir magnetik alan içerisinde bulunan bir bobin bulundurur. Bir ampermetre veya voltmetre bir devreye bağlandığında, bobinden bir akım geçer. Akım bobinden geçerken bir göstergeyi hareket ettirir ve ölçek üzerinde bir yere getirir. Ölçekli göstergede amper ve volt cinsinden sayılar vardır. Sivri uçlu göstergede devreden geçen akımı veya devrenin iki noktası arasındaki potansiyel farkını gösterir. Ampermetre ve voltmetre arasındaki en büyük fark, bunların dirençleridir. Ampermetre bobinini teşkil eden tellerin direnci çok düşüktür. Böylece, ampermetre içinde geçen devre akımının tamamı buradan geçer. Voltmetre için bunun tersi geçerlidir. Voltmetrenin yüksek bir direnci vardır. Bir devreye bağlandığı takdirde, voltmetreden çok az bir akım geçer. Voltmetre bobininden geçen akım miktarı gerilim (voltaj) ile orantılıdır. Voltaj artarken, bobindeki akım da artar.   Soru 4. Ohmmetrelerin (dijital ve analog) çalışma prensiplerini araştırınız. Cevap 4. Bütün ohmmetrelerin genel olarak bir iç dirençleri ve pil bataryaları bulunur. Direnci ölçülecek eleman ohmmetre uçlarına bağlandığında ohmmetrenin üretmiş olduğu gerilim iç direncinden ve direnci ölçülecek elemandan geçerek devresini tamamlar. Devreden geçecek akım miktarına bağlı olarak ohmmetre içerisinde manyetik alan meydana gelir. Devreden geçen akım, ölçülmek istenen direnç ile direkt orantılıdır. Dikkat edilmesi gereken bir nokta ise değeri ölçülmek istenilen elemanın en az bir bacağının devre ile temasının kesilmiş olması ve devre geriliminin ölçüm sırasında kesilmiş olmasıdır.   Soru 5. Osiloskopun Time/Div ve Volt/Div ayarları ne işe yarar açıklayınız. Cevap 5. 

Bu düğmenin görevi, yatay saptırıcılara uygulanan testere dişi(Time base) sinyalin periyodunu değiştirmektir. Şekilden görüldüğü gibi düğme üzerinde S(saniye), mS(mili saniye) ve mS(mikro saniye) kademeleri vardır. Buna göre kademe hangi değeri gösteriyor ise, ekranda görülen yatay karelerden her birinin değeri bu değere eşittir. Örneğin Time/div=1mS seçeneğinde iken ekranda görülen şeklin bir periyodu 4 kareye sığıyorsa, herbir kare 1 mS’ye eşit olduğundan sinyalin periyodu (4 kare)x(1 mS)=4 mS olur .

Düğme üzerindeki kırmızı daire ile gösterilen ve CAL diye tarif edilen kısım ise, Time/div düğmesinin kalibrasyonunun yapıldığı yerdir. Eğer ölçülen değerin doğruluğundan emin olmak istiyorsak, öncelikle değeri bilinen güvenilir bir kaynak osilaskop girişine bağlanır ve ekranda bilinen değer okununcaya kadar CAL düğmesi ile ayar yapılır, bundan sonra bu ayar sabit bırakılıp diğer ölçme işlemlerine geçilebilir.

Soru 6. Bir işaretin osiloskopta pertodu, frekansı, maksimum değeri nasıl hesaplanır açıklayınız.
Cevap 6.

Periyot ve Frekans ölçümü:Osilaskop ekranındaki yatay kareler, çizilen grafiğin zaman boyutunu göstermektedir. Her bir yatay karenin(1 cm) zaman cinsinden karşılığı ise Time/div düğmesinin değerine eşittir. Buna göre herhangi bir sinyalin frekansını bulabilmek için, öncelikle o sinyalin periyodunu belirlemek gerekmektedir. Periyot sinyalin kendini tekrarlama süresi olduğuna göre, ekranda bir referans noktası belirlemek, daha sonrada bu noktadan başlayarak sağa doğru sinyalin kendini tekrarladığı ilk nokta arasında kalan sürenin belirlenmesi, periyodun süresini verir. Osilaskop ekranından periyot okumaya örnek olarak aşağıdaki şekillerde bir sinüs ve kare dalganın periyotları gösterilmiştir. Periyot genelde P veya T harfleri ile gösterilir.

Şekilde görüldüğü gibi sinyal kendini yatay olarak her beş karede bir tekrarlamaktadır. Bu karelerin temsil ettiği zaman ise sinyalin periyoduna eşittir. Yatay karelerden her birinin değeri Time/div düğmesinin değerine eşit olduğuna göre, yukarıdaki sinyalin periyodu,

T = (5 kare) x (Time/div değeri)

Eşitliği ile bulunabilir. Sinyalin frekansı(saniyede kendini tekrarlama sayısı) ise, eşitliğinden bulunur. Bu eşitlikte T`nin birimi saniye(S), f`nin birimi ise Hertz (Hz)dir. Eğer osilaskop ekranından bulunan periyot birimi saniye`nin alt ve üst birimlerinden birine eşitse, frekansı Hz cinsinden bulmak için saniye`ye çevirmek gereklidir.

Şekilde görülen kare dalganın periyodu ise 4 kare değerine eşittir. Periyodu bulmak için sinyalin kendini tekrarladığı herhangi iki nokta arasında kalan mesafe alınabilir. Kolaylık olması bakımından, ekrandaki dalga şekli yatay olarak X-POS düğmesi ile sağa veya sola doğru kaydırılarak, referans olarak belirlediğimiz herhangi bir nokta veya çizgi ile çakıştırılabilir. Bu bize okumada kolaylık sağlayacaktır.

Genlik ölçülmesi: Vm gerilimi, ekrandaki referans noktası ile negatif veya pozitif tepe noktası arasında kalan kare sayısının temsil ettiği voltaj değerine eşittir. Formül olarak verecek olursak;

Vm = (Dikey kare sayısı) x (Volt/div değeri)

Soru 7. Osiloskop ile herhangi bir elemanın akımı ölçülebilir mi, ölçülebilir ise nasıl ölçülür?
Cevap7. Osilaskop ile bir elemanın akım değerini doğrudan ölçmek mümkün değildir. Çünkü; osilaskop iç yapısı gereği bir voltmetre gibi davranır. Yani, devreye seri olarak bağlandığında iç direncinin çok büyük olmasından dolayı bağlandığı koldan ki akım akışını önleyerek devrenin tamamlanmasını engellemiş olur. Bu yüzden osilaskop ile doğrudan akım ölçmek mümkün değildir.

Osilaskop ile dolaylı yoldan bir elemanın üzerindeki akım değeri ölçülebilmektedir. Değerinin bildiğimiz bir direncin osilaskop yardımıyla üzerindeki gerilim değeri ölçülür ve daha sonra elemanın gerilimi direnç değerine bölünerek direncin üzerinden geçen akım değeri dolaylı yoldan ölçülmüş olunur..

Arkadaşlar bu paylaşımı faydalı bulduysanız lütfen sosyal medya hesaplarınızda paylaşınız ve reklamlara yalnızca bir kez tıklayarak destek olmayı unutmayınız..

EMT dersiyle ilgili diğer paylaşımlara ve çıkış sınav sorularına buradan ulaşabilirsiniz. İyi çalışmalar dilerim.